मोदी–पुतीनच्या अफाट मैत्रीचा मीडिया आरती सोहळा ;भारत–रशिया संबंध तेच; पण मीडिया वाजवतंय शहनाई!  

पुतीनचा दौरा संपला; पण पत्रकारांची नाटकबाजी अजून सुरू

पत्रकारितेची पातळी आता पाय चाटण्याच्या आधीच जमिनीवर घासून संपली आहे. हे मागील अकरा वर्षांत आपण रोजच पाहतो आहोत. रशियाचे राष्ट्रपती पुतीन 26 तासांसाठी भारतात आले, आणि त्यांच्या या दौऱ्याचे “महिमामंडन” करताना आपले काही पत्रकार खुर्चीवरून उड्या मारून छताला टेकतील की काय अशीच भीती वाटावी! आवाज ओरडून घसा गेला असेल, पण चापलुसी मात्र थांबली नाही.

नरेंद्र मोदींनी पुतीन यांच्याशी हस्तांदोलनाचा तर जागतिक विक्रमच मोडला. या दौऱ्यातून प्रत्यक्ष साध्य काय? काही विशेष नाही. पण जगाला दाखवण्याचा दिखावा नक्की झाला. “मीच सर्वात ताकदवान!” आणि अमेरिकेला सांगितले: “आम्ही तुमच्यासोबत उडतो, पण आमचा जुना मित्र रशिया अजूनही आमच्यासोबत आहे.” बाकीच्या गोष्टी आधीही घडत होत्या आणि पुढेही घडणारच.

पण पत्रकारितेची जी घसरगुंडी लागली आहे, ती एका पुतीनच्या मास्कोतील मुलाखतीत ठोसा बसल्यासारखीच आहे. ही मुलाखत एका चाटूकार अँकर आणि तिच्या मालकीणबाईंनी केलेली. तिथेच पुतीननी त्यांना शिकवले “अहो, आधी सभ्यता शिका. मग प्रश्न विचारा.” हा धडा त्यांना आयुष्यभर लक्षात राहील अशी आशा आहे.

पुतीनच्या भारत दौऱ्याचे वर्णन करताना आपले “कसखाऊ” पत्रकार असा भाव व्यक्त करत होते जणू काही हजारो वर्षांत एकदाच दिसणारी खगोलीय घटना घडली आहे! टीव्हीमध्ये हेडलाईन पाहिल्या तर—
• “मोदींनी गळाभेट घेतली आणि पुतीन आनंदले!”
• “पुतीन टोयोटा गाडीत बसले का?”
• “त्यांनी पुतिनच्या शेजारी का बसले?”

या सगळ्याचा सामग्रीशी संबंध शून्य. पुतीन जेव्हा परदेशात जातात तेव्हा त्यांची स्वतःची कार येते हे जगाला ठाऊक आहे. पण हे काही पत्रकारांना भारीच वाटते.मोदी यांनी प्रोटोकॉल तोडून विमानतळावर जाऊन त्यांचे स्वागत केले. ही काही पहिली वेळ नाही. 2014 मध्ये जपानचे PM, 2015 मध्ये अबू धाबीचे क्राउन प्रिन्स, 2015 मध्ये बराक ओबामा सगळ्यांसाठी ते विमानतळावर गेलेच आहेत. पण तरीही आजच्याच घटनेला “ऐतिहासिक” रंग देण्यात आला. पत्रकारांनी जणू काही गुप्त ब्रह्मास्त्र उघड झाल्याप्रमाणे हेडलाईन्स ओरडल्या.

मोदी–पुतीन गुप्त 50 मिनिटांची बैठक!? अशी बातमी मागे पत्रकारांनी मोठ्या स्वरूपात प्रसिद्ध केली होती. त्याबाबत पुतीननीच सांगितले की “अहो, फक्त एक मिनिट.  तुमचे पंतप्रधान बाहेर उभे होते आणि मी  म्हणालो—गाडीत बसा. हॉटेलला सोडतो.” बस्स! पण तरीही आपले मीडियावाले जगाचा श्वास अडकल्यासारखी नाटके करत होते.फोटो काढण्याची Modi-माया तर वेगळीच. विमानतळावर गळाभेट, घरी पोहोचल्यावर पुन्हा हस्तांदोलन, पुन्हा फोटो. बहुधा पुतीन विचार करत असतील “किती वेळा हात मिळवू? गाडीतून एकत्र उतरलो ना!” पण हा प्रश्न कोणी विचारला तर देशद्रोही ठरवतात.

आज तकने “ग्लोबल सुपर एक्सक्लुझिव्ह” म्हणत पुतीनची मुलाखत टाकली. हिंदू–मुस्लिम भांडणे लावण्याची मास्टर्स डिग्री असलेल्या अँकरबाई आणि त्यांच्या मालकीणबाई यात. गीता मोहन यांनी विचारले,“भारत–रशिया संबंध दृढ करण्यात कोणत्या PMचा हात मोठा?” बहुतेक मोदींचे नाव येईल असा त्यांचा भ्रम. पण पुतीनने सरळ दणका दिला“एका व्यक्तीचे नाव घेणे ही असभ्यता आहे.” हा धडा गीता मोहनांनी फ्रेम करून ठेवावा.भारत आणि रशिया यांच्यातील संबंधांचा 75 वर्षांचा इतिहास आहे आणि त्याचे सर्वात मोठे मूळ व्यक्तिमत्व पंडित जवाहरलाल नेहरू आहेत. कली पुरीने तर रुबिका लियाकतची जागा घेतली आणि विचारले,“आपण इतके काम करता, थकत नाही? आमच्या PMप्रमाणे सुट्टी घेत नाही?” पुतीननी हा प्रश्नच हवेत उडवून टाकला. म्हणजे, पत्रकारिता की विनोदसभा?

या संपूर्ण दौऱ्यात काही मोठी घोषणा नाही. व्यापार नेहमीच्यासारखाच. ऊर्जा, संरक्षण नेहमीच्याच ओळी. टुरिस्ट व्हिसामध्ये काही सवलती तेवढेच नव्याचे. रशिया–युक्रेन धोरण तेच जुने. एकमेव कूटनीतिक संदेश—भारत अमेरिकेला सांगतोय: “आम्ही तुम्हाला रुसवणार नाही, पण आमचा जुना मित्र रशिया आमचा आहेच.”बाकी काहीही असो—गप्पा, फुगा, आणि अतिरेक मात्र आभाळापेक्षा मोठा.