निवडणुकीदरम्यान नागरिकांच्या सहभागासाठी केलेल्या उल्लेखनीय कामगिरीसाठी भारतीय अधिकारी संतोष अजमेरा यांना जागतिक पातळीवर सन्मान
नवी दिल्ली-2008 च्या बॅचमधील भारतीय माहिती सेवा अधिकारी संतोष अजमेरा यांना 20व्या आंतरराष्ट्रीय निवडणूक व्यवहार संगोष्ठी आणि पुरस्कार समारंभात सन्मानित करण्यात आले आहे. निवडणुकांमध्ये नागरिकांच्या सहभागासाठी केलेल्या उल्लेखनीय कामगिरीसाठी अजमेरा यांना हा आंतरराष्ट्रीय निवडणूक पुरस्कार देण्यात आला आहे.
सदर कार्यक्रम 15 ते 18 डिसेंबर 2024 दरम्यान डोमिनिकन रिपब्लिक येथे पार पडला. इंटरनॅशनल सेंटर फॉर पार्लमेंटरी स्टडीज (ICPS) ने जुंटा सेंट्रल इलेक्टोरल डे ला रिपब्लिका डोमिनिकाना यांच्या सहकार्याने हा पुरस्कार आयोजित करण्यात आला होता. श्री. अजमेरा यांच्या वतीने डोमिनिकन रिपब्लिकमधील भारतीय राजदूत यांनी हा पुरस्कार स्वीकारला.
भारतीय निवडणूक आयोगातील (ECI) आपल्या कार्यकाळात श्री. अजमेरा यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली. तिथे त्यांनी साडेतीन वर्षांहून अधिक काळ सिस्टीमॅटिक व्होटर्स एज्युकेशन अँड इलेक्टोरल पार्टिसिपेशन (SVEEP) कार्यक्रमाचे नेतृत्व केले. लक्ष्यित मीडिया मोहिमा, भागधारकांचा सहभाग, भागीदारी आणि सहकार्याद्वारे भारताच्या विविध लोकसंख्याशास्त्रीय आणि सांस्कृतिक परिदृश्यात मतदार जागरूकता वाढविण्यात त्यांचे नेतृत्व महत्त्वाचे ठरले.
2024च्या लोकसभा निवडणुकांदरम्यान, श्री. अजमेरा यांनी ‘चुनाव का पर्व, देश का गर्व’ या बॅनरखाली एक महत्त्वाकांक्षी संप्रेषण मोहीम राबवली. या उपक्रमात शहरी मतदारांबद्दलची उदासीनता, पहिल्यांदाच मतदारांमध्ये जागरूकतेचा अभाव आणि निवडणुकीत महिलांच्या सहभागातील अडथळे यासारख्या प्रमुख मुद्द्यांवर लक्ष केंद्रित करण्यात आले. श्री. अजमेरा यांनी विविध मंत्रालये/विभाग, कॉर्पोरेट हाऊसेस/स्टार्ट-अप्स, सेलिब्रिटी, संस्था इत्यादींशी सक्रिय आणि सतत संपर्क साधला ज्यामुळे जमिनीवरील क्रियाकलाप, मास मीडिया मोहिमा आणि सोशल मीडिया सहभाग एकत्रित करणाऱ्या 360 डिग्री संप्रेषण धोरणाचा मार्ग मोकळा झाला. श्री. अजमेरा आणि त्यांच्या निवडणूक आयोगाच्या टीमने मतदारांना निवडणूक प्रक्रियेत सहभागी होण्यासाठी माहिती देण्यासाठी, शिक्षित करण्यासाठी आणि सुविधा देण्यासाठी मतदार शिक्षण हे सर्व भागधारकांद्वारे सामूहिक आणि सहयोगी उपक्रम म्हणून राबविले जाते याची खात्री करण्यासाठी नागरिक सक्रियपणे सहभागी आहेत.
प्रशस्तिपत्रात नमूद केल्याप्रमाणे, नागरिकांना निवडणूक प्रक्रियेच्या केंद्रस्थानी ठेवण्यासाठी आणि त्यांचा सहभाग आणि त्यांचे समाधान जास्तीत जास्त करण्यासाठी श्री. अजमेरा यांना नागरिक सहभागासाठी आंतरराष्ट्रीय निवडणूक पुरस्कार प्रदान केला जातो. यामध्ये कमी मतदानाची टक्केवारी, निंदा, अविश्वास, निवडणूक प्रक्रियेतील वैधतेच्या समस्यांना तोंड देण्यासाठी उपक्रमांचा समावेश आहे. पुरस्कार निवडीचे निकष उपक्रमाची मौलिकता, ते किती चांगले डिझाइन आणि अंमलबजावणी करण्यात आले आणि त्याचे निकाल किती प्रभावी राहिले आहेत यावर आधारित होते.
कार्यक्षम आणि प्रामाणिक अधिकारी म्हणून ओळखल्या जाण्याव्यतिरिक्त, श्री. अजमेरा हे एक चांगले बॅडमिंटन खेळाडू, लेखक, स्तंभलेखक आणि क्रीडा उत्साही देखील आहेत. यापूर्वी, डिजिटल स्पेसच्या क्षेत्रात त्यांच्या कार्यासाठी त्यांना भारत सरकारने 2014 चा वेबरत्न प्लॅटिनम पुरस्कार देऊन सन्मानित केले होते.
या पुरस्काराबद्दल बोलताना श्री. अजमेरा म्हणाले, “आंतरराष्ट्रीय संस्थेकडून असा सन्मान मिळाल्याने मला खूप आनंद होत आहे. संपूर्ण लोकशाही क्षेत्रात सुवर्णमानक मानल्या जाणाऱ्या भारतीय निवडणुका सुरळीत पार पाडण्यासाठी अथक परिश्रम करणाऱ्या संपूर्ण निवडणूक यंत्रणेच्या कठोर परिश्रम आणि समर्पणाची ही पावती आहे. मी हा पुरस्कार माझ्या सर्व टीम सदस्यांना आणि माझ्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांना समर्पित करतो, ज्यांनी वेळोवेळी मला मार्गदर्शन केले. भारतीय निवडणूक आयोगाचे मी आभार मानतो, जे ECI मधील आमच्या सर्व कामांसाठी मार्गदर्शक शक्ती होते.”
इंटरनॅशनल सेंटर फॉर पार्लियामेंटरी स्टडीज (ICPS) ही एक स्वतंत्र, यूके स्थित ना-नफा संस्था आहे जी निवडणूक प्रणाली, पद्धती आणि निकाल सुधारण्यासाठी आणि त्यांचे उत्कृष्ट योगदान, यश आणि नवोपक्रम साजरे करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण योगदान देणाऱ्यांना वार्षिक मान्यता म्हणून हे पुरस्कार प्रदान करते. ICPS ही जगभरातील संसद, सरकार आणि नागरी समाज संघटनांसोबत काम करणारी जागतिक स्तरावर मान्यताप्राप्त संस्था आहे.
“आंतरराष्ट्रीय निवडणूक पुरस्कार लोकशाहीला चालना देण्यासाठी व्यक्ती आणि संस्थांच्या अटल वचनबद्धतेचे उत्सव साजरे करतात.” “हे पुरस्कार केवळ मान्यता नाहीत तर अधिक समावेशक आणि सहभागी निवडणूक प्रक्रियेकडे आमच्या सामूहिक प्रवासाचे प्रतीक आहेत”, असे इंटरनॅशनल सेंटर फॉर पार्लमेंटरी स्टडीजचे मुख्य कार्यकारी मॅट गोखूल म्हणाले.
पुरस्कारांच्या इतर श्रेणींमध्ये इंटरनॅशनल इन्स्टिट्यूशनल एंगेजमेंट अवॉर्ड, इलेक्टोरल कॉन्फ्लिक्ट मॅनेजमेंट अवॉर्ड, अॅक्सेसिबिलिटी फॉर ऑल अवॉर्ड, फर्स्ट टाइम व्होटर अवॉर्ड, इलेक्टोरल एर्गोनॉमी अवॉर्ड, लाईफटाईम अचिव्हमेंट अवॉर्ड आणि इलेक्टोरल कमिशनर ऑफ द इयर अवॉर्ड यांचा समावेश आहे.
पुरस्कारांसाठी निवड समिती/ज्युरीमध्ये मॅट गोखूल, मुख्य कार्यकारी अधिकारी, इंटरनॅशनल सेंटर फॉर पार्लमेंटरी स्टडीज; यूके, रोमन आंद्रेस जॅक्वेझ, अध्यक्ष, जुंटा सेंट्रल इलेक्टोरल, डोमिनिकन रिपब्लिक, मायकेल ब्रुटर, डायरेक्टर, इलेक्ट्रोरा यांचा समावेश होता.